ทำไมรากพืชถึงเลือกเติบโตเฉพาะบางทิศ ไม่แผ่รอบต้น
**เข้าใจ...
👤
โดย: Admin
📅
2025-10-26 19:59:29
🌐
118.172.193.182
ทำไมรากพืชถึงเลือกเติบโตเฉพาะบางทิศ ไม่แผ่รอบต้น
**เข้าใจ Gravitropism และ Soil Gradient เพื่อออกแบบการให้น้ำที่ถูกต้อง**
หลายครั้งที่เกษตรกรสังเกตว่ารากพืชไม่ได้แผ่กระจายรอบต้นแบบวงกลมสมบูรณ์ แต่กลับเจริญไปในทิศใดทิศหนึ่ง บางแปลงรากไปทางด้านที่มีร่องน้ำ บางแปลงรากลงลึกแต่ไม่กระจายข้าง บางแปลงรากแผ่กว้างแต่ไม่ลึก ปรากฏการณ์นี้ไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เป็นผลของกลไกที่พืชใช้ในการ “ตัดสินใจ” ทิศทางการเจริญของราก
การเจริญของรากพืชถูกกำหนดโดยสองปัจจัยหลัก
หนึ่งคือแรงโน้มถ่วงของโลก (Gravitropism)
สองคือความชื้นและธาตุอาหารในดินที่มีความเข้มข้นต่างกันในแต่ละตำแหน่ง (Soil Gradient)
รากของพืชตอบสนองต่อแรงโน้มถ่วงโดยธรรมชาติ ส่วนปลายรากมีเซลล์ที่ตรวจจับทิศทางแรงโน้มถ่วง ทำให้รากมีแนวโน้ม “ชี้ลง” อยู่เสมอเพื่อเข้าถึงชั้นดินที่มีความชื้นคงที่กว่า แต่ในขณะเดียวกัน รากยัง “เลือกทิศ” ไปยังตำแหน่งที่มีน้ำและอาหารสูงกว่าเสมอ แม้ทิศนั้นจะไม่ใช่แนวดิ่ง ซึ่งเรียกว่า การตอบสนองต่อความต่างศักย์ในดิน หรือ Soil Gradient Response
เมื่อแปลงปลูกใช้ **การให้น้ำด้านเดียว** เช่น น้ำหยดข้างเดียว ร่องน้ำข้างเดียว หรือให้น้ำเฉพาะบางทิศของต้น รากพืชจะเคลื่อนที่ไปมุ่งรวมบริเวณนั้น ทำให้รากไม่สมดุลทั้งระบบ กล่าวคือ
รากบริเวณที่มีน้ำ → หนา แข็งแรง
รากอีกด้าน → หยุดเจริญ หรือบางครั้งฝ่อลง
ผลที่ตามมาคือ
* พืชมีสมดุลน้ำไม่สม่ำเสมอ
* เมื่อมีลมแรง โคนจะโคลงง่ายขึ้น
* ช่วงแล้ง พืชจะแสดงอาการเครียดเร็วขึ้น เพราะรากไม่ได้แผ่ไปพื้นที่ดินกว้างพอ
* การใช้ปุ๋ยและธาตุอาหารไม่คงที่ โดยเฉพาะธาตุที่ต้องการการกระจายตัวของราก เช่น ไนโตรเจนและแมกนีเซียม
การให้น้ำที่ “ข้างเดียวเป็นประจำ” ทำให้รากพืชคุ้นชินกับแหล่งน้ำเพียงตำแหน่งเดียว พืชจึงไม่ “ลงทุนพลังงาน” เพื่อสร้างรากไปทิศอื่น เพราะการเติบโตรากต้องใช้พลังงานสูง พืชจะเลือกเติบโตเฉพาะทิศที่มีผลตอบแทนด้านน้ำและอาหารคุ้มค่าที่สุด
ดังนั้น สำหรับเกษตรกรที่ใช้ระบบน้ำหยด ควรให้หัวน้ำหยดอยู่สองฝั่งหรือเวียนตำแหน่งการให้น้ำ เพื่อให้รากสามารถพัฒนาระบบแผ่รอบต้นได้สม่ำเสมอ โดยเฉพาะในอ้อย มันสำปะหลัง ข้าวโพด และยางพารา การมีระบบรากที่สมดุล ส่งผลต่อความทนแล้ง ความเสถียรทางโครงสร้างต้น และการตอบสนองต่อปุ๋ยที่มีประสิทธิภาพมากกว่าในระยะยาว
สรุปคือ รากไม่ได้เติบโตแบบสุ่ม แต่กำลัง “เลือก” ทิศที่ให้โอกาสอยู่รอดดีที่สุด และเราสามารถกำหนดทิศนั้นได้ด้วยการจัดการน้ำในแปลง
---
**อ้างอิง**
Fukaki, H., & Tasaka, M. (2009). Gravity and plant development. *Journal of Plant Research*, 122, 193–199.
Hodge, A. (2004). The plastic plant: root responses to heterogeneous supplies of nutrients. *New Phytologist*, 162(1), 9–24.
Lynch, J. P. (2013). Steep, cheap and deep: an ideotype to optimize water and N acquisition. *Plant Physiology*, 162(2), 1079–1090.
---
#ระบบรากสำคัญที่สุด #น้ำหยดต้องวางให้ถูก #เกษตรวิชาการ #จัดการน้ำอย่างมีเหตุผล #ฟาร์มไร่สวน
