🌾 รู้หรือไม่? ดินเป็นกรด–ด่างแค่ไหนถึงทำให้ปุ๋ย “เสียของ” ผลผลิตตกโดยไม่รู้ตัว!

🌱 บทนำ

เกษตรกรจำนวนมากมักให้ความสำคัญกับ “สูตรปุ๋ย” มากกว่าคุณสมบัติของ “ดิน” ซึ่งจริง ๆ แล้ว “ดิน” คือหัวใจของผลผลิต เพราะเป็นตัวกลางที่ทำให้ปุ๋ยเกิดประสิทธิภาพสูงสุด หากดินมีค่าความเป็นกรด–ด่าง (pH) ไม่เหมาะสม ต่อให้ใช้ปุ๋ยราคาแพงแค่ไหน ก็อาจ “เสียของ” ไปฟรี ๆ โดยที่พืชไม่สามารถดูดซึมธาตุอาหารได้

🧪 ค่าความเป็นกรด–ด่างของดิน (Soil pH) คืออะไร

ค่าความเป็นกรด–ด่างของดิน (pH) เป็นค่าที่บอกถึงสมดุลของไฮโดรเจนไอออนในดิน โดยมีค่าระหว่าง 0 ถึง 14

* ค่าต่ำกว่า 7 หมายถึง ดินเป็นกรด
* ค่าเท่ากับ 7 หมายถึง ดินเป็นกลาง
* ค่าสูงกว่า 7 หมายถึง ดินเป็นด่าง

โดยทั่วไป พืชส่วนใหญ่จะเจริญเติบโตดีที่สุดในดินที่มีค่า pH ระหว่าง **6.0–7.0** ซึ่งเป็นช่วงที่ธาตุอาหารอยู่ในรูปที่พืชดูดซึมได้ง่ายที่สุด (กรมพัฒนาที่ดิน, 2566)

🌾 ดินเป็นกรดมาก ปุ๋ยสูญเปล่าได้อย่างไร

เมื่อค่าดินต่ำกว่า 5.5 ธาตุอาหารสำคัญอย่าง **ฟอสฟอรัส (P)** จะจับตัวกับเหล็กและอะลูมิเนียมในดิน กลายเป็นสารที่พืชดูดซึมไม่ได้
**ไนโตรเจน (N)** ก็จะระเหยไปในรูปของก๊าซไนตรัสออกไซด์ ขณะที่ **โพแทสเซียม (K), แคลเซียม (Ca)** และ **แมกนีเซียม (Mg)** ถูกชะล้างออกไปได้ง่าย

ผลลัพธ์คือพืชแสดงอาการขาดสารอาหาร แม้จะใส่ปุ๋ยอย่างต่อเนื่อง รากพืชไม่แข็งแรง โตช้า และผลผลิตลดลง

☀️ ดินเป็นด่างมาก ปุ๋ยก็ดูดไม่ได้

ในทางกลับกัน หากดินมีค่า pH สูงกว่า 7.5 ธาตุอาหารบางชนิดจะถูกตรึงไว้ในรูปที่พืชไม่สามารถใช้ได้ เช่น

* ฟอสฟอรัสจับตัวกับแคลเซียม
* เหล็ก (Fe), สังกะสี (Zn) และแมงกานีส (Mn) ถูกตรึงในรูปที่ไม่ละลายน้ำ

พืชจึงขาดธาตุเหล็กและสังกะสี ใบเหลือง โตช้า และผลผลิตลดลง ทั้งที่ใส่ปุ๋ยครบสูตรแล้ว

🧭 แนวทางปรับค่าดินให้เหมาะกับการใช้ปุ๋ย

หากดินมีความเป็นกรดจัด (pH ต่ำกว่า 5.5) ควรใส่ **ปูนขาวหรือปูนโดโลไมต์** เพื่อปรับค่า pH ให้สูงขึ้นจนใกล้ 6.5 ซึ่งเป็นช่วงเหมาะสมสำหรับพืชส่วนใหญ่
ในกรณีที่ดินเป็นด่างเกินไป (pH สูงกว่า 7.5) ควรใส่ **ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยคอก หรือกำมะถันผง** เพื่อช่วยลดความเป็นด่างอย่างค่อยเป็นค่อยไป

ที่สำคัญ ควรตรวจวิเคราะห์ดินอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพื่อรู้ค่าความเป็นกรด–ด่างและเลือกสูตรปุ๋ยได้เหมาะสม จะช่วยลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิตได้อย่างยั่งยืน

🔬 หลักฐานจากงานวิจัย

* สำนักงานพัฒนาที่ดิน (2566) พบว่า พื้นที่ดินกรดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ใส่ปูนโดโลไมต์ก่อนใช้ปุ๋ยยูเรีย สามารถเพิ่มผลผลิตข้าวได้เฉลี่ย 27% เมื่อเทียบกับแปลงที่ไม่ได้ปรับค่า pH
* FAO (2023) รายงานว่า ดินที่มีค่า pH ระหว่าง 6.0–6.8 จะช่วยให้พืชดูดซึมธาตุอาหารหลักได้มากกว่า 90% ของธาตุทั้งหมดในดิน

📈 สรุป: ดินดี ปุ๋ยจึงมีค่า

การใส่ปุ๋ยโดยไม่รู้ค่าดิน ก็เหมือนการ “เติมน้ำมันผิดประเภท” รถไม่วิ่งเต็มกำลัง เช่นเดียวกับพืชที่ไม่สามารถใช้ธาตุอาหารได้เต็มประสิทธิภาพ
เกษตรกรควรเริ่มต้นจากการ “รู้จักดิน” ก่อนเลือกสูตรปุ๋ย เพราะดินที่มีค่า pH เหมาะสมคือพื้นฐานสำคัญของการเพิ่มผลผลิต ลดต้นทุน และสร้างความยั่งยืนทางการเกษตรในระยะยาว

📚 อ้างอิง (References)

1. กรมพัฒนาที่ดิน. (2566). *การจัดการความเป็นกรด–ด่างของดินเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ย.*
2. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (2023). *Soil pH Management and Nutrient Availability.*
3. สถาบันวิจัยพืชไร่ กรมวิชาการเกษตร. (2565). *รายงานผลการศึกษาผลผลิตข้าวในดินกรดจัดหลังการปรับปรุงด้วยปูนโดโลไมต์.*

#ดินเป็นกรดด่าง #ปุ๋ยเสียของ #รู้ก่อนใส่ปุ๋ย #ดินดีผลผลิตดี #ความเป็นกรดด่างของดิน #เกษตรแม่นยำ #เคล็ดลับเกษตรกรไทย #ปรับดินก่อนใส่ปุ๋ย #เพิ่มผลผลิตลดต้นทุน #รู้จริงเรื่องดิน