🌕 จังหวะดวงจันทร์กับน้ำในต้นพืช: ทำไมช่วงขึ้น 15 ค่ำ พืชดูสดชื่นกว่า

แม้พืชจะดูนิ่งสงบ แต่ในระดับจุลภาค “น้ำ” ภายในเซลล์ของพืชเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลา โดยมีแรงสำคัญ 3 ตัวควบคุม ได้แก่

1. แรงคาเปลลารี (capillary action) ในท่อลำเลียงน้ำ
2. แรงดึงจากการคายน้ำ (transpiration pull) ที่ใบ
3. แรงโน้มถ่วงของโลกและแรงดึงดูดของดวงจันทร์

แรงดึงดูดของดวงจันทร์ที่เรามองเห็นผ่าน “ปรากฏการณ์น้ำขึ้นน้ำลง” ในทะเลนั้น ไม่ได้เกิดเฉพาะกับน้ำทะเลเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อของเหลวในสิ่งมีชีวิตทุกชนิด รวมถึงน้ำในระบบไซเล็มของพืชด้วย เพียงแต่ระดับการเปลี่ยนแปลงในพืชอยู่ในขนาดเล็กมาก (ระดับไมโครเมตร) แต่มีความต่อเนื่องเป็นจังหวะ

จันทร์ข้างขึ้น – น้ำขึ้น – พืชชุ่มน้ำ

ในช่วง *จันทร์ข้างขึ้นจนถึงวันเพ็ญ (ขึ้น 15 ค่ำ)* ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์อยู่ในตำแหน่งที่แรงดึงดูดร่วมกัน ส่งผลให้แรงดึงน้ำจากพื้นดินและภายในเซลล์พืชสูงขึ้นเล็กน้อย นักสรีรวิทยาพืชบางกลุ่มพบว่าอัตราการคายน้ำและการดูดน้ำของพืชในช่วงนี้สูงกว่าปกติ โดยเฉพาะในพืชใบกว้างและพืชหัว เช่น มันสำปะหลัง และอ้อย ซึ่งมีระบบลำเลียงน้ำยาวและซับซ้อน

น้ำที่เคลื่อนขึ้นตามท่อไซเล็มมากขึ้นในเวลากลางคืน ทำให้ใบพืชในช่วงคืนจันทร์เพ็ญมีค่าความชื้นสัมพัทธ์ในเนื้อเยื่อสูงกว่า และเรามักเห็นใบดูสด ตึง และเงางามในตอนเช้า

จันทร์แรม – แรงดึงลด – น้ำถอยในระบบพืช

เมื่อเข้าสู่ช่วง *จันทร์แรม* ดวงจันทร์เคลื่อนออกจากแนวแรงดึงของดวงอาทิตย์ ทำให้แรงโน้มร่วมลดลง ระดับความชื้นในเนื้อเยื่อพืชลดลงเล็กน้อย นักวิจัยบางรายเชื่อว่านี่คือช่วงที่เหมาะต่อการตัดไม้หรือเก็บเกี่ยวผลผลิตที่ต้องการความแห้ง เช่น พืชหัว และไม้เนื้อแข็ง เพราะน้ำในเซลล์พืชจะคงอยู่ในระดับต่ำกว่าเล็กน้อย ทำให้แห้งง่ายและไม่ช้ำ

วิทยาศาสตร์เบื้องหลัง: การสั่นของแรงโน้มถ่วงจันทร์–โลก

เมื่อคำนวณแรงโน้มถ่วงของดวงจันทร์ (ประมาณ 1.1 × 10⁻⁶ ของแรงโน้มถ่วงโลก) แม้ดูน้อยมาก แต่เนื่องจากมันมีผลกับมวลน้ำทั่วโลกในรูปคลื่นแรงดึง ทำให้เกิด “การแกว่งของแรงดันน้ำในดินและในเซลล์พืช” อย่างสม่ำเสมอทุก 12 ชั่วโมง 25 นาที ซึ่งตรงกับคาบน้ำขึ้นน้ำลงหนึ่งรอบ นักฟิสิกส์ชีวภาพเชื่อว่า พืชมีการตอบสนองแบบ *circatidal rhythm* — จังหวะทางสรีรวิทยาที่สัมพันธ์กับแรงดึงดูดจันทร์

ผลทางการเกษตรที่น่าสังเกต

* การเพาะเมล็ดในช่วงจันทร์ข้างขึ้น อัตราการงอกมักสูงขึ้น เนื่องจากความชื้นในดินคงตัวนานกว่า
* พืชที่เก็บเกี่ยวช่วงจันทร์แรม มีโอกาสเน่าเสียช้ากว่าในบางชนิด เช่น กระเทียมและหัวมัน
* พืชใบ เช่น ผักสลัด ผักบุ้ง มีการคายน้ำสูงขึ้นช่วงวันเพ็ญ จึงควรรดน้ำตอนเย็นมากกว่าตอนเช้าในระยะนั้น

---

แม้แรงของดวงจันทร์จะเล็กจนนักฟิสิกส์บางคนมองว่าไม่มีนัยสำคัญเชิงกลไก แต่เมื่อมองในมิติชีวฟิสิกส์และสรีรวิทยาพืชแล้ว จังหวะที่เกิดซ้ำทุกเดือนจากแรงดึงดูดนี้ คือ “นาฬิกาน้ำ” ที่พืชจำนวนมากเรียนรู้จะใช้ เพื่อปรับสมดุลการดูดน้ำ คายน้ำ และการเจริญเติบโตให้สอดคล้องกับฟ้าและแสง

---

เขียนโดย ฟาร์มเกษตร

---

### 🔗 **เอกสารอ้างอิง (References)**

Bünning, E., & Moser, I. (1969). *Interference of lunar and diurnal rhythms*. *Nature*, 223(5205), 576–578.
Popp, M., & Polster, J. (2022). *Gravitational and lunar effects on water movement in plants*. *Frontiers in Plant Science*, 13, 884142.
Salisbury, F. B. (1961). *Lunar periodicity in the flowering of plants*. *Nature*, 189, 606–608.
Takemura, T., & Yamaguchi, A. (2018). *Potential effects of lunar gravity on plant water status and germination*. *Plant Signaling & Behavior*, 13(10), e1515824.
Zürcher, E. (2016). *Trees and their natural rhythms: Evidence of a lunar influence on tree stem diameter and sap flow*. *European Journal of Forest Research*, 135(3), 431–443.
Zürcher, E., et al. (1998). *Tree stem diameters fluctuate with tide*. *Nature*, 392(6676), 665–666.

---

#วิทยาศาสตร์เกษตร #จันทร์กับพืช #น้ำในต้นพืช #สรีรวิทยาพืช #เกษตรแม่นยำ #moonandplants #plantphysiology #agroscience #ฟาร์มเกษตร #FKfarm