การใส่ปุ๋ยข้าวช่วงข้าวตั้งท้อง: เทคนิคเพิ่มคุณภาพเมล็ดและผลผลิตอย่างยั่งยืน

บทคัดย่อ (Abstract)

การใส่ปุ๋ยในระยะข้าวตั้งท้อง (panicle initiation stage) มีบทบาทสำคัญต่อการสะสมสารอาหาร การพัฒนาของรวง และคุณภาพของเมล็ดข้าว การวิจัยหลายฉบับยืนยันว่าไนโตรเจน โพแทสเซียม และซิลิกามีส่วนช่วยในการเพิ่มการสร้างแป้งและโปรตีน ส่งผลให้คุณภาพการสีและคุณค่าทางโภชนาการดีขึ้น การบริหารจัดการธาตุอาหารในช่วงนี้อย่างเหมาะสมสามารถเพิ่มผลผลิตและสร้างความยั่งยืนในการทำนา

ความสำคัญของระยะข้าวตั้งท้อง

* ระยะตั้งท้องเป็นช่วงที่รวงข้าวกำลังพัฒนา การจัดการปุ๋ยจึงมีผลโดยตรงต่อขนาดรวงและจำนวนเมล็ดสมบูรณ์
* งานวิจัยของ Yoshida (1981) ระบุว่าการสะสมไนโตรเจนในช่วงนี้จะถูกนำไปใช้โดยตรงในการสร้างโปรตีนในเมล็ด
* การขาดธาตุอาหารจะทำให้เมล็ดลีบ น้ำหนักพันธุ์ข้าวลดลง และคุณภาพการสีต่ำ

การใส่ปุ๋ยที่เหมาะสมในช่วงตั้งท้อง

1. ไนโตรเจน (N)

* ควรใส่เสริมเพื่อกระตุ้นการสร้างโปรตีนในเมล็ดและเพิ่มน้ำหนักพันธุ์ข้าว
* การใส่มากเกินไปอาจทำให้ข้าวล้มง่ายและเกิดโรค

2. ฟอสฟอรัส (P)

* ช่วยในการสะสมพลังงานและการพัฒนาของระบบราก
* ทำให้รวงข้าวแข็งแรงและการออกรวงสม่ำเสมอ

3. โพแทสเซียม (K)

* เพิ่มความแข็งแรงของลำต้น ลดการหักล้ม
* ส่งเสริมการเคลื่อนย้ายแป้งและน้ำตาลไปยังเมล็ด

4. ซิลิกา (Si) และธาตุอาหารรอง

* เพิ่มความทนทานต่อโรคแมลง
* ปรับปรุงคุณภาพเมล็ดและโครงสร้างของรวง

ผลการวิจัยที่สนับสนุน

* Fageria & Baligar (2001) พบว่าการใส่ไนโตรเจนในระยะตั้งท้องช่วยเพิ่มค่า milling recovery และ protein content ของเมล็ดข้าว
* Dobermann & Fairhurst (2000) รายงานว่าโพแทสเซียมเสริมในระยะนี้ช่วยเพิ่ม starch deposition และลดอัตราเมล็ดลีบ
* สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2563) แนะนำว่าการจัดการปุ๋ยอย่างเหมาะสมในช่วงตั้งท้องสามารถเพิ่มผลผลิตข้าวได้เฉลี่ย 10–20%

แนวทางการจัดการปุ๋ยเพื่อเพิ่มคุณภาพเมล็ด

1. ประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดินและเลือกสูตรปุ๋ยที่เหมาะสม
2. ใช้หลักการ “แบ่งใส่ปุ๋ย” (split application) เพื่อให้ข้าวได้รับธาตุอาหารต่อเนื่อง
3. หลีกเลี่ยงการใส่ไนโตรเจนเกินความจำเป็นเพื่อลดความเสี่ยงข้าวล้ม
4. ใช้เทคโนโลยีปุ๋ยละลายช้า หรือปุ๋ยเคลือบ เพื่อควบคุมการปลดปล่อยธาตุอาหาร

บทสรุป

การใส่ปุ๋ยข้าวในระยะตั้งท้องถือเป็น “จุดเปลี่ยนสำคัญ” ของการสร้างคุณภาพเมล็ดและเพิ่มผลผลิต การใช้ธาตุอาหารหลักและธาตุอาหารรองในอัตราที่เหมาะสม ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตอย่างยั่งยืน และสร้างความมั่นคงทางอาหารในระยะยาว

Reference

* Dobermann, A., & Fairhurst, T. (2000). *Rice: Nutrient disorders & nutrient management*. International Rice Research Institute (IRRI).
* Fageria, N.K., & Baligar, V.C. (2001). Lowland rice response to nitrogen fertilization. *Communications in Soil Science and Plant Analysis*, 32(9–10), 1405–1429.
* Yoshida, S. (1981). *Fundamentals of Rice Crop Science*. International Rice Research Institute (IRRI).
* สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2563). รายงานการจัดการปุ๋ยข้าวเพื่อเพิ่มผลผลิต. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.

#ใส่ปุ๋ยข้าว #ปุ๋ยข้าวตั้งท้อง #เพิ่มคุณภาพเมล็ดข้าว #เทคนิคใส่ปุ๋ยข้าว #การจัดการปุ๋ยข้าว #เพิ่มผลผลิตข้าว #ปุ๋ยไนโตรเจนข้าว #ข้าวไทยคุณภาพ #เกษตรแม่นยำ #เกษตรกรไทย