การคำนวณสูตรปุ๋ย เป็นการหาอัตราส่วนของการใช้แม่ปุ๋ย 3 สูตร เพื่อผสมเป็นปุ๋ยสูตรใดๆ ตามต้องการ ปุ๋ยสูตรต่างๆที่มีขายในท้องตลาด เกิดจากการใช้แม่ปุ๋ยต่างๆ ผสมเป็นสูตรที่กำหนด เพื่อให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์การนำไปใช้ โดยหลักการง่ายๆแล้ว สูตรปุ๋ยจะถูกออกแบบมาเพื่อให้บำรุงพืชตามช่วงการเจริญเติบโตของพืช ในช่วงอายุต่างๆกัน
เม่ปุ๋ยที่นิยมใช้มากที่สุดจะมีอยู่ 3 สูตรดังนี้
1. แม่ปุ๋ย N หรือไนโตรเจน ใช้ สูตร 46-0-0 มีชื่อเรียกว่า ปุ๋ยยูเรีย
2. แม่ปุ๋ย P หรือฟอสฟอรัส ใช้ สูตร 18-46-0 มีชื่อเรียกว่า DAP ปุ๋ยแด๊ป
3. แม่ปุ๋ย K หรือโพแทสเซียม ใช้ สูตร 0-0-60 มีชื่อเรียกว่า MOP ปุ๋ยม็อป
ตัวเลขข้างกระสอบปุ๋ย 3 หลัก จะจัดเรียงธาตุอาหารเป็น
N-P-K = ไนโตรเจน-ฟอสฟอรัส-โพแทสเซียม ตามลำดับ
จะเห็นได้ว่าตัวเลขสูตรในแม่ปุ๋ย มีเปอร์เซ็นของธาตุอาหารไม่เท่ากันในแต่ละหลัก การผสมปุ๋ยเป็นสูตรต่างๆ จึงไม่ได้ตรงไปตรงมา เช่น การเอาแม่ปุ๋ยทุกสูตร ในปริมาณเท่ากันทั้ง 3 สูตร มาผสมกัน จะไม่ได้ปุ๋ยสูตรเสมอ ที่มีธาตุอาหารทุกธาตุเท่าๆกัน เช่นสูตร 15-15-15 ไม่ได้หมายความว่า จะเอาแม่ปุ๋ยต่างๆมาอย่างละเท่าๆกัน แล้วเติม ฟิลเลอร์ลงไป หลายๆคนเข้าใจผิดในจุดนี้
แม่ปุ๋ย P หากเลือกให้ DAP ซึ่งเป็นสูตร 18-46-0 ก็เป็นตัวเลขที่ทำให้ต้องถอดค่าออกมาสองรอบ เนื่องจากใน DAP เป็นแม่ปุ๋ยฟอสฟอรัสก็จริง แต่ก็มี ไนโตรเจนปนอยู่ด้วย 18 เปอร์เซ็นต์ เราจึงต้องถอดอัตราส่วนของ ฟอสฟอรัสที่ได้ และถอดอัตราส่วน ไนโตรเจนที่ได้ออกมากอีกรอบ แล้วนำอัตราส่วน ไนโตรเจนที่ได้จาก DAP ไปร่วมกับอัตราส่วน ไนโตรเจนที่ได้จาก ยูเรีย อีกรอบหนึ่ง ถึงจะได้ค่า N หรือไนโตรเจนรวม ที่ถูกต้อง
N-P-K หมายความง่ายๆอย่างไร
จำแบบง่ายๆ
ปุ๋ย N สูง ใช้ เร่งโต เพิ่มความเขียว แตกยอดผลิตใบสร้างเนื้อเยื่อ
ปุ๋ย P สูง ใช้ ส่งเสริมระบบราก เร่งการออกดอก
ปุ๋ย K สูง ใช้ เร่งผลผลิต ผลโต น้ำหนักดี และยังส่งเสริมภูมิต้านทานด้วย
ถาม: เวลาต้องการเร่งโต เร่งเขียว ทำไมไม่ใส่ 46-0-0 ไปเลยล่ะ ก็ในเมื่อต้องการให้มันโต?
ตอบ: จะดีกว่าไหม ในต้องที่เร่งโต เราส่งเสริมระบบรากไปด้วยพร้อมกัน พืชจะได้กินอาหารได้ดีขึ้น โตได้มากขึ้นกว่าใส่ยูเรียเพียวๆ พร้อมกันนั้นก็ให้โพแทสเซียมนิดหน่อย จะได้ต้านทานต่อโรคได้ดีขึ้น จึงมีการคิดค้นปุ๋ย 16-16-8 หรือ 16-8-8 หรือ 15-15-15 ขึ้นมา ใส่แล้วได้ผลดีกว่าใช้แม่ปุ๋ยเพียวๆ หรืออย่างปุ๋ยฉีดพ่นทางใบ FK-1 เป็นสูตร 20-20-20 เป็นตัวเลขที่สูงมาก ใช้แม่ปุ๋ยหลัก Urea_ DAP_ MOP ผสมไม่ได้ เพราะความเข็มข้นไม่เพียงพอ ปุ๋ยสูตรลักษณะนี้ เกิดจากการผสมจากแม่ปุ๋ยอื่นๆที่หาซื้อได้ยากเช่น MAP โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟส หรืออื่นๆ
ถาม: ตอนเร่งให้ผลโต น้ำหนักดี ทำไมไม่ใช้ 0-0-60 ไปเลยล่ะ?
ตอบ: การบวนการสร้างแป้งและน้ำตาล เพิ่มผลผลิต ใช้ โพแทสเซียมสูงที่สุดก็จริง แต่ระบบรากที่ดี ทำให้พืชแข็งแรง ไนโตรเจน ช่วยหล่อเลี้ยงความเขียว ทำให้ต้นไม่โทรมในขณะสร้างผล และไนโตรเจนยังเพิ่มคลอโรฟิลล์ เมื่อพืชใบเขียว รับแสงแดด ปรุงอาหารได้ดี จึงทำให้กระบวนการสร้างแป้งและน้ำตาล และเคลื่อนย้ายมาสะสมเป็นผลผลิต ทำได้ดี สมบูรณ์กว่าการใช้ โพแตสเซียมเพียวๆ จึงได้มีการคิดสูตรอย่างเช่น 13-13-21 หรือ 8-8-24 หากเป็นปุ๋ยฉีดพ่นทางใบก็ FK-3 ที่เป็นสูตร 5-10-40 ก็ใช้เร่งผลผลิตได้เป็นอย่างดี
การคำนวณสูตรปุ๋ย ทุกวันนี้ไม่ต้องคิดเองแล้ว ใช้เว็บแอพคำนวณได้เลย ที่
เว็บแอพฯผสมปุ๋ย