สังกะสีกับข้าว: ธาตุเล็กที่ขาดไม่ได้ต่อการงอก การแตกกอ...

สังกะสีกับข้าว: ธาตุเล็กที่ขาดไม่ได้ต่อการงอก การแตกกอ และการสร้างผลผลิต

สังกะสี (Zinc; Zn) เป็นธาตุอาหารจุลธาตุที่พืชต้องการในปริมาณน้อย แต่มีบทบาทเชิงกลไกที่สำคัญมากในข้าว โดยเฉพาะในระยะต้นกล้าและระยะเริ่มสร้างรวง สังกะสีเป็นองค์ประกอบของเอนไซม์กว่า 300 ชนิดที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการเมแทบอลิซึมของคาร์บอน โปรตีน และกรดนิวคลีอิก ซึ่งเป็นรากฐานของการเจริญเติบโตของทุกเซลล์ในต้นข้าว

ในระยะงอก สังกะสีช่วยกระตุ้นการสร้างอินโดลอะซีติกแอซิด (IAA) ซึ่งเป็นฮอร์โมนหลักที่ควบคุมการยืดตัวของรากและยอด ทำให้ต้นกล้าแข็งแรง ไม่เหลืองซีด เมื่อเข้าสู่ระยะแตกกอ Zn จะมีผลโดยตรงต่อ “จุดเจริญของตา” และการแบ่งเซลล์ จึงส่งผลให้ข้าวแตกกอได้ดีและรวดเร็ว การขาดสังกะสีในช่วงนี้จะทำให้ต้นชะงัก รากสั้น ใบใหม่ไม่ออก หรือออกช้า และสีใบซีดออกเทา — ลักษณะคล้ายขาดไนโตรเจนแต่ไม่ตอบสนองต่อการให้ปุ๋ย N เพิ่ม

เมื่อข้าวเริ่มตั้งท้อง สังกะสีจะทำหน้าที่ร่วมกับฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมในการเคลื่อนย้ายน้ำตาลจากใบไปยังรวง ช่วยในการสร้างแป้งและโปรตีนในเมล็ด การขาด Zn ในช่วงนี้แม้เพียงเล็กน้อยจะลดเปอร์เซ็นต์เมล็ดเต็มและน้ำหนักเมล็ดได้อย่างมีนัยสำคัญ นอกจากนี้ สังกะสียังมีบทบาทในการต้านอนุมูลอิสระภายในคลอโรพลาสต์ จึงช่วยให้ข้าวทนต่อสภาพร้อนจัดและแสงแรงในช่วงปลายฤดูได้ดีขึ้น

ในดินนาไทยส่วนใหญ่ โดยเฉพาะดินร่วนเหนียวที่ปลูกซ้ำหลายปี มักมีปัญหาการตรึงสังกะสีไว้ในรูปที่พืชดูดไม่ได้ การให้ปุ๋ยทางดินเพียงอย่างเดียวจึงอาจไม่เพียงพอ การเสริมด้วย *ปุ๋ยทางใบที่มี Zn เข้มข้นในรูปที่ดูดซึมได้ทันที* จึงเป็นทางเลือกที่ช่วยแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ตรงจุด

ในระยะต้นกล้าและแตกกอ การพ่นทางใบด้วยสูตรที่มีไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และสังกะสีในสัดส่วนสมดุล เช่น *FK-1* จะช่วยให้ต้นข้าวแข็งแรงและแตกกอเต็มที่ ส่วนในระยะตั้งท้องถึงออกรวง ซึ่งพืชต้องการพลังงานและการขนส่งธาตุสูงขึ้น การเปลี่ยนมาใช้สูตรที่เน้นโพแทสเซียมและยังคงมี Zn เสริมอย่าง **FK-3R** จะช่วยส่งเสริมการสร้างแป้งและการสะสมอาหารในรวงอย่างต่อเนื่อง

ดังนั้น สังกะสีแม้เป็นธาตุเล็ก แต่หากขาดจะกระทบต่อทุกขั้นตอนของชีวิตข้าว ตั้งแต่การงอกจนถึงการให้ผลผลิตเต็มรวง การเข้าใจบทบาทของ Zn และการจัดการให้เหมาะสมกับระยะพัฒนาการของพืช จึงเป็นหัวใจของการเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดข้าวอย่างยั่งยืน

อ้างอิง:

* Alloway, B. J. (2008). Zinc in Soils and Crop Nutrition. International Zinc Association (IZA).
* Fageria, N. K. et al. (2011). *Growth and Mineral Nutrition of Field Crops*. CRC Press.
* Rerkasem, B. & Jamjod, S. (2004). Zinc deficiency in rainfed lowland rice in Thailand. *Plant and Soil*, 261, 199–208.

#สังกะสีกับข้าว #ธาตุอาหารพืช #FK1 #FK3R #ปุ๋ยทางใบ #ฟาร์มเกษตร #ข้าวไทยผลผลิตสูง